Het benutten van ervaringskennis van cliënten in GGz-instellingen vraagt aanpassingen in organisatie en regelgeving en in opvattingen en gedragingen van professionals. Dat concludeert Aukje Leemeijer in haar proefschrift Het zit gewoon niet goed in mijn systeem, waarop ze eind februari promoveerde.

Voor haar onderzoek observeerde Leemeijer in drie behandelteams in de GGz hoe professionals samenwerken met ervaringsdeskundigen en analyseerde hoe zij de ervaringskennis van deze relatief nieuwe beroepsgroep inzetten in de zorg en dienstverlening aan cliënten.

Ze zag dat professionals vaak streven naar ruimte voor eigen regie en inbreng van cliënten én naar ruimte voor hun professionele handelen. Zij vinden dat ervaringsdeskundigheid daaraan kan bijdragen. De grote GGz-instellingen waarin zij werken, bieden deze ruimte echter te weinig. Bestaande regelgeving is een belangrijke barrière, bijvoorbeeld als het gaat om financiering en kwaliteitsverantwoording. In de onderzochte teams leidt dit tot prestatie- en verantwoordingsdruk en tot beheersing en risicomijding. Daarnaast spelen impliciete ideeën over kennis en professionele handelwijzen een rol.

De inzet van ervaringsdeskundigheid organiseren

Zorgprofessionals dienen te werken volgens wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen. Dat leidt soms tot twijfels over de waarde van ervaringskennis, die gebaseerd is op individuele ervaringen. Is dat wel echte, algemeen geldende kennis? In het verlengde daarvan worstelen professionals en ervaringsdeskundigen zelf met hun rol: zijn zij professional, of vooral lotgenootvan cliënten?

Om ervaringsdeskundigheid in professionele dienstverlening te versterken, is op meer fronten verandering nodig. Leemeijer schetst daarvoor drie routes: verdergaande professionalisering van ervaringsdeskundigen, juist kiezen voor vrijwillige inzet, of per context en situatie zoeken naar de beste vorm.

Sommige aanbevelingen komen in elke route terug:

• Ruimte in regelgeving, zodat prestatie- en verantwoordingsdruk verminderen en beheersing en risicomijding minder overheersen.
• Tijd voor teams en professionals om met elkaar het gesprek te voeren, over wederzijdse verwachtingen en opvattingen.
• Professionals opleiden die kunnen samenwerken en de grenzen tussen verschillende soorten kennis en perspectieven kunnen overbruggen.

Hoe dan ook impliceert het versterken van ervaringsdeskundigheid het samen organiseren van ervaringsdeskundigheid, concludeert Leemeijer.

Beeld: istock.com/melitas