Het sociaal domein en de ggz hebben een gedeelde verantwoordelijkheid als het gaat om het ondersteunen van naasten in de rol van mantelzorger. Er is er nog weinig synergie tussen beide domeinen, vinden Lieke Bos, adviseur bij MantelzorgNL en Bert Stavenuiter, directeur van MIND Ypsilon. "En dat willen we graag veranderen", vertelt Lieke. MantelzorgNL, MIND en Movisie hebben onder begeleiding van Akwa GGZ een werkkaart gemaakt om professionals uit beide domeinen bij deze samenwerking te ondersteunen.

Bert: "Iemand met een psychische kwetsbaarheid ondersteunen heeft veel effect op de mantelzorger, daarom is goede ondersteuning aan de mantelzorger belangrijk. Zo kan deze passende zorg blijven bieden zonder zelf in de knel te komen. Door bijvoorbeeld lange wachtlijsten wordt de druk op mantelzorgers groter, dit verhoogt de kans op (psychische) gezondheidsklachten bij hen. Mantelzorgers zijn geen professional, terwijl juist zij veel in contact zijn met de patiënt en ermee om moeten zien te gaan. Dat is zwaar en het is in ieders belang te voorkomen dat zij zelf uitvallen."

Extra aandacht, juist voor mantelzorgers in de ggz

Bert: "Mantelzorgers in de ggz zien zichzelf vaak niet als mantelzorger en vragen daarom niet om ondersteuning. Zo blijft hun rol vaak onzichtbaar voor anderen. Aan de buitenkant van de naaste waar zij voor zorgen is niks te zien en ook stigma en taboe maken het niet makkelijk om er open over te zijn. Ggz-cliënten worden steeds minder vaak én korter opgenomen, waardoor er meer wordt geleund op de inzet van familie en naasten."

Mantelzorger ggz ondersteunen

Bert zag problemen ontstaan in de ggz toen de mantelzorgondersteuning in 2015 onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) kwam te vallen en daarmee onder verantwoordelijkheid van de gemeente. "Veel ggz-organisaties hadden fantastische preventieafdelingen die beseften hoe belangrijk het was om familie en naasten te ondersteunen in de omgang. Die zijn vrijwel allemaal wegbezuinigd zonder dat tegelijk gebouwd werd aan een alternatief in het sociale domein. Niemand voelt zich meer echt probleemeigenaar, iedereen doet het er een beetje bij."

Lieke vult aan dat de ggz-mantelzorgers voor steunpunten of mantelzorgconsulenten lastig te bereiken zijn. "Als je in de ggz werkt, ken je je eigen cliënten en zij kunnen aangeven wie hun naasten zijn. Voor de mantelzorgsteunpunten is dat onduidelijker, want de mantelzorgers moeten vaak zelf hun weg zien te vinden naar deze steunpunten. Dat is lastig, want zij zien zichzelf vaak niet als mantelzorger en denken er niet aan dat er ook ondersteuning voor hen is. Binnen de ggz is het voor professionals vaak ook niet duidelijk hoe de ondersteuning is geregeld. Als er wél naar naasten gevraagd wordt, is dat meestal in het kader van het herstel van de cliënt. Men vraagt dan niet altijd hoe het met naasten zelf gaat en wat zij nodig hebben om de betreffende persoon met psychische kwetsbaarheid bij te kunnen staan."

Grote winst als sociaal domein en ggz elkaar beter vinden

"Het zou zoveel kunnen brengen als het sociaal domein en de ggz lokaal écht met elkaar gaan samenwerken. Dus niet alleen verwijzen, maar een warme overdracht waarbij je met elkaar in gesprek gaat als collegas onder elkaar. Afstemmen over passende ondersteuning voor de mantelzorger en wie welk stukje doet. Zorgen dat de mantelzorger echt gezien wordt. Dat is voor zowel cliënt als naaste helpend. Ook helpt het professionals hun werk te verlichten. Door de mantelzorger te ondersteunen, kan deze de cliënt beter ondersteunen, ook op langere termijn. En een goed en ondersteund netwerk helpt bij herstel én het voorkomen van terugval", vertelt Lieke.

Bert bevestigt wat Lieke aangeeft: "Goede samenwerking zorgt bij iedereen voor verlichting. Bij de mantelzorger, omdat die dan ook op iemand kan steunen en de verantwoordelijkheid niet alleen hoeft te dragen. Bij de cliënt omdat deze weet dat er ook goed voor zijn of haar naaste gezorgd wordt. En de hulpverlener omdat er een paar ogen, oren en handen bijkomen."

Bron: Akwa GGZ