Brandweermensen die ptss hebben door hun werk, kunnen hun werkgever sneller aansprakelijk stellen. Dat heeft de rechter bepaald bij een zaak van een getraumatiseerde brandweerman tegen de gemeente Emmen. Ambtenaren zeiden: dit hoort bij het werk, je moet stoppen met zeuren.

Bij militairen en politieagenten speelt de discussie over psychische klachten al vele jaren. Ptss is inmiddels als beroepsziekte erkend. Daardoor kunnen werknemers die in de problemen komen in theorie eenvoudiger financiële ondersteuning en erkenning krijgen. Bij de brandweer is het nog niet zover. Werknemers zijn overgeleverd aan de houding van hun werkgever (tegenwoordig de 25 veiligheidsregios) of anders de bestuursrechter.

Ruud Lohuis (63) maakte tussen 1983 en 1992 als duiker en brandweerman zon 25 incidenten mee die bij hem, bleek later, diepe sporen nalieten. Zo moest hij overleden kinderen uit gezonken autos halen, raakte hij zelf in ademnood door verontreinigd water, stierf een politieagent in zijn armen en stortte een huis in terwijl hij binnen was.

Vele jaren later kreeg Lohuis slaapproblemen en psychische klachten. Na een intensief behandeltraject werd in 2014 ptss bij hem vastgesteld, die was te herleiden naar zijn periode bij de brandweer. De gemeente Emmen weigerde echter aansprakelijkheid te erkennen en wees daarbij op bestaande rechtspraak.

Inherent aan werk

Hoewel de incidenten en de daaruit voortgevloeide ptss niet ter discussie stonden, gaf de rechtbank de gemeente Emmen in 2020 toch gelijk. Dat was in lijn met de jurisprudentie uit soortgelijke zaken. Volgens de rechters waren de beschreven gebeurtenissen nu eenmaal inherent aan het werk van een brandweerman/duikeren konden ze niet als buitensporigworden gezien. De gemeente hoefde niet op te draaien voor de kosten van de medische behandeling of immateriële schade.

Lohuis liet het er niet bij zitten en stapte naar de Centrale Raad van Beroep, de hoogste bestuursrechter voor ambtenaren. Daar kreeg hij op 15 juni dit jaar niet alleen gelijk, de Raad kondigde ook een structurele wijziging in de rechtspraak aan. De redenering dat ernstige incidenten nu eenmaal horen bij het werk als brandweerman en dat een werkgever dus niet aansprakelijk is, wordt vanaf nu losgelaten.

Deur openen voor anderen

Voorheen moesten de incidenten buitensporig zijn in relatie tot de functie, zegt persraadsheer Willem-Jan van Brussel over de koerswijziging. Vanaf nu moeten ze buitensporig zijn in relatie tot het gewone leven. Voor een gewone burger is het bij wijze van spreken al bijzonder als je één keer met zoiets ernstigs in aanraking komt.

Volgens jurist Ferre van de Nadort, die brandweerman Lohuis bijstond en veel andere ptss-gerelateerde zaken doet, kan de nieuwe rechtspraak de deur openen voor anderen die in het verleden in dienst van de overheid traumatische gebeurtenissen meemaakten. Als hun ziekte daaruit voortkomt en ze destijds onvoldoende zijn begeleid, kunnen ze hun werkgever nu alsnog aansprakelijk stellen, zegt hij. Dat geldt niet alleen voor brandweerlieden, maar ook voor bijvoorbeeld medewerkers van tbs-klinieken of gevangenbewaarders.

Emotionele impact groter geworden

In Nederland zijn een kleine duizend brandweerkazernes verdeeld over 25 veiligheidsregios. Ongeveer 22 duizend brandweerlieden worden actief bij incidenten ingezet. Dat gaat lang niet altijd alleen om branden, maar in toenemende mate ook om zogenoemde first responder-taken, zoals uitrukken na suïcide of reanimeren. In grote steden heb je tijdens een 24-uursdienst bijna elke dag wel een reanimatie te pakken, zegt voorzitter van de brandweervakvereniging VBV Marcel Dokter. Ik zit al veertig jaar in het vak, de laatste vijf tot tien jaar is de emotionele impact van het werk veel groter geworden.

Ptss onder brandweerlieden is volgens hem dan ook een verborgen probleem. Om die reden vindt hij de nieuwe uitspraak van groot belang. Veiligheidsregios zijn nogal terughoudend in het erkennen van aansprakelijkheid voor ptss, zegt hij. Brandweerlieden met problemen voelen zich vaak verloren. Deze uitspraak geeft houvast om te zorgen dat het beter wordt geregeld, al is het dieptriest dat je voor zoiets naar de rechter moet.

Tot hij voorzitter van de vakbond werd, leefde Dokter altijd met het idee dat het als brandweerman allemaal goed voor je is geregeld. Maar nu ziet hij dat collegas vaak aan hun lot worden overgelaten. Het gaat al snel over de vraag: wie moet betalen? Dan wordt het juridisch, een verzekeringskwestie, en ondertussen gaan die mensen met hun gezinnen door een hel.

Bron: Volkskrant

Auteur: Willem Feenstra