Het is niet normaal als iemand drie onbekenden doodsteekt. Maar als hij dat tijdens een psychose deed, kan hem dat niet worden aangerekend, stelt Ypsilondirecteur Bert Stavenuiter. En verdient Thijs H.geen straf maar zorg.

De Hoge Raad moet de veroordeling van Thijs Hermans voor drievoudige moord in stand houden. Dat is het advies van de procureur-generaal over de zaak-Thijs H., de jongeman die drie willekeurige voorbijgangers doodstak. [Thijs H. wil zelf graag Thijs Hermans worden genoemd.] Voor veel mensen heeft de zaak al afgedaan: er is geen discussie over dat hij het heeft gedaan, dus het is goed dat de veroordeelde wordt opgeborgen.

Maar zo simpel is het niet en dus is het cruciaal dat de zaak nog eens kritisch door de Hoge Raad tegen het licht wordt gehouden. Eerdere rechters legden hem 22 jaar én tbs op. Dat is een leven lang. In de dertig jaar dat ik me bezighoud met naasten van mensen met een (ernstige) psychische kwetsbaarheid, heb ik nog nooit zon zware straf horen uitspreken.

Drie moorden begaan op mensen die je niet kent, dat gaat werkelijk élk voorstellingsvermogen te boven. Het oneindige leed van de nabestaanden is aan alle kanten groot en invoelbaar. En toch staan bij Hermans zowel zijn ouders als zijn zus én zijn vrienden nog altijd om hem heen. Ze hopen uit alle macht dat hier geen gerechtelijke dwaling zal volgen en dat het recht zegeviert. Want mensen neersteken is niet normaal. Ook niet voor Hermans.

Twee rapporten van meerdere onafhankelijke deskundigen bevestigen dat Hermans de moorden heeft gepleegd, maar dat dit hem niet kan worden aangerekend omdat hij ziek is. Zijn daden zijn ingegeven door een psychose, zo oordeelden de deskundigen.

Beide rapporten werden door de rechters genegeerd. Direct klom de beroepsvereniging van psychiaters in de pen. Ze deed een dringend appel op de rechters om op hun eigen stoel te blijven zitten en de psychiatrische deskundigheid te laten waar hij hoort: bij de forensisch specialisten in de psychiatrie.

Veiligheid van de maatschappij

Een dementerende oma van wie op een onbewaakt ogenblik het huis vlam vat en waarbij dodelijke slachtoffers vallen. Een automobilist die in een epileptische aanval een voorbijganger doodrijdt. Hoe gruwelijk de gevolgen ook zijn, niemand zal roepen dat deze daders in de gevangenis thuishoren. Hier zijn geen daders, alleen maar slachtoffers. Ja, ze hebben het gedaan, maar nee, het valt ze niet aan te rekenen: ze zijn ontoerekeningsvatbaar. Het zijn mensen die ziek zijn en zorg nodig hebben, geen wraak.

Deskundigen hebben bepaald dat Hermans in ditzelfde rijtje thuishoort. Hier staat de veiligheid van de maatschappij op het spel. Als burger mogen we verwachten dat recht wordt gedaan aan de slachtoffers. Maar ook aan de verdachte, aan zijn naasten en aan de samenleving als geheel.

Ons hele systeem is erop ingericht om gelijke gevallen gelijk te behandelen. Juist daarom hoop ik dat de Hoge Raad méér doet dan administratief nagaan of alles wel goed is verlopen: ze moet de vraag durven stellen of de rechters zich hier nu een expertise hebben aangemeten die ze helemaal niet hebben. Het zou een gevaarlijk precedent worden.

Voorspellende waarde

De verhalen van de dertigduizend gezinnen die hun levenslustige tiener zagen veranderen in iemand die zich steeds vreemder ging gedragen, die angstig of achterdochtig werd, die ze soms niet meer herkenden hoor je te weinig. Dat is omdat de meesten geen vlieg kwaad doen. Maar willen we werken aan een veiligere samenleving, dan is hun ervaring, hun kennis en hun voorspellende waarde van essentiële waarde.

De ouders van Thijs Hermans waren de eersten die zagen hoe hun zoon veranderde en vervreemdde. En de eersten die daarover aan de bel trokken. Zoals er elke dag ouders en andere naasten aan de bel trekken over hún dierbare. Juist om dramas als deze voor te zijn moeten we echt leren luisteren naar familie, dan wordt de volgende Thijs niet de nieuwe Thijs H..

Bron: NRC

Auteur: Bert Stavenuiter, beeld: Remko de Waal/ANP