'Heb jij een burn-out? Maar zo hard werk je toch niet?' 'Maar je bent toch nog heel jong?' Of: 'Dus je kunt niet werken, maar wel naar feestjes, de sportschool of op vakantie?' Mensen die een burn-out hebben, stuiten op een hoop onbegrip. Dat is op meerdere manieren schadelijk, zeggen burn-outprofessor Toon Taris en Rosanne van Mil, die zelf een burn-out had.

De opmerkingen die zij kreeg toen ze zes jaar geleden een burn-out had, waren niet slecht bedoeld, daarvan is Rosanne van Mil overtuigd. Maar dat maakt ze niet minder pijnlijk. 'Ik was 28, woonde na een stukgelopen relatie bij mijn moeder en was op mijn werk bij een bank overgestapt naar een andere afdeling. Er gebeurde veel, en ik had nooit echt rust. Maar dat je op die leeftijd een burn-out kunt krijgen, vonden mensen moeilijk te begrijpen. Hè, maar je bent nog zo jong, hoorde ik dan. Of: Maar je hebt toch een heel leuk leven?' 

Het frustreerde haar vooral. Want Rosanne wist zelf ook wel dat ze jong was en een leuk leven had. 'Ik wilde ook weten hoe het kon dat ik die burn-out had, en die opmerkingen bevestigden keer op keer wat ik voelde: dat er iets mis was met mij waardoor ik op jonge leeftijd en met mijn leuke leven toch een burn-out had gekregen. En het onbegrip bevestigde mijn angst dat ik niet genoeg bijdroeg, zowel thuis als op mijn werk.'

Stigma op mentale problemen

Dat is het grootste probleem met die opmerkingen, zegt ook professor Toon Taris van de Universiteit Utrecht. Hij doet al sinds de jaren 90 onderzoek naar burn-out. Er zit een groot stigma op mentale problemen, dat is met burn-out niet anders. Mensen denken al snel dat iemand met een burn-out zwak, lui of ongemotiveerd is. Ook mensen die zelf een burn-out hebben, vragen zich af of ze dat zijn en hebben een schuld- of schaamtegevoel. Zulke opmerkingen zijn dan een bevestiging van hun negatieve gevoel. Daar gaan ze niet beter door functioneren. 

De twee soorten opmerkingen die mensen met een burn-out het meest krijgen, zijn van het type: huh, waarom heb jíj een burn-out? en maar je kunt dus wel op vakantie/naar een feestje/sporten? Om ze maar meteen te ontkrachten: Mensen met een burn-out zijn niet lui of ongemotiveerd, zegt Taris. Het is juist een van de risicofactoren dat ze dat niet zijn. Mensen die een burn-out krijgen, zijn vaak mensen die heel veel werk verzetten. Dat kan op kantoor zijn, maar ook thuis of allebei. En wat de ontspannende activiteiten betreft: ontspanning noemen we herstel. Dat is een van de manieren om van een burn-out af te komen: leren om te ontspannen. Dus als een feestje voor jou leuk is en ontspannen, waarom zou je dat dan niet doen? Het is juist onderdeel van het genezingsproces. 

Rosanne kreeg naast de opmerkingen veel goedbedoelde tips. 'Dan zei iemand: Mijn buurvrouw had ook een burn-out, en die ging elke dag 10 kilometer wandelen. Dat leidde er alleen maar toe dat ik me na een dag waarop ik niets had gekund nóg slechter voelde. Zie je wel, ik doe niet genoeg om beter te worden, dacht ik dan. Terwijl ik het op dat moment niet kón.'

Niet verkeerd bedoeld

De grens tussen onbegrip en oprechte interesse is dun, weet zowel Rosanne als Taris. 'Ik ben ervan overtuigd dat de mensen die vervelende opmerkingen maken, die niet verkeerd bedoelen', zegt Rosanne. 'Ze snappen het gewoon echt niet.' Taris: 'Ook als je een vraag stelt uit pure interesse, kan die verkeerd overkomen. Dat maakt het lastig. Zelfs ik vind het soms moeilijk om daar goed mee om te gaan. Wat wel helpt, is informatie geven over burn-outs.' Taris: 'Wat dat betreft is het stigma wel heel hardnekkig: als Pietje een burn-out heeft, en zijn collega's leren meer over wat dat betekent, dan kunnen ze dat heel goed toepassen op de situatie van Pietje. Maar stel dat Marietje een half jaar later een burn-out krijgt, dan is de vraag of die informatie voldoende beklijft om ook begrip te hebben voor haar situatie.'

Hoe moeilijk ook, het is belangrijk dat het stigma verdwijnt. Niet alleen voor degenen die last hebben van de vervelende opmerkingen, maar ook voor degenen die weinig begrip kunnen opbrengen voor de burn-out. Want dat maakt de kans groter dat diegene zelf ook over zijn grenzen gaat, zegt Taris. Met alle gevolgen van dien. Als jij denkt dat mensen met dergelijke klachten zwak of incompetent zijn, dan zul je minder geneigd zijn om hulp te zoeken als jij die klachten krijgt en is de kans groot dat je fouten gaat maken en wacht met hulp vragen tot het te laat is. Stel je dan voor dat je bijvoorbeeld arts bent, dan heeft dat niet alleen effect op jezelf, maar ook op je patiënten. 

Zolang het stigma blijft bestaan, spreekt Rosanne die in de tussentijd een aantal jaar coach is geweest maar inmiddels weer bij een bank werkt mensen erop aan als ze hoort dat anderen te maken krijgen met onbegrip. Want het onbegrip moet echt verdwijnen, vindt ze. Het is zo vermoeiend om je te wapenen tegen dit soort opmerkingen. En die energie kun je echt beter gebruiken als je een burn-out hebt.Taris heeft één advies voor mensen die van plan zijn hun onbegrip te uiten. 'Je weet niet wat diegene op zijn werk of privé meemaakt. Dus hou gewoon je mond.' 

Bron: Intermediair, auteur: Marianne Lucieer