Innovatief promotieonderzoek van Marieke ten Napel-Schutz, klinisch psycholoog en psychotherapeut bij GGNet Amarum, geeft een hoopvol beeld van behandeling van traumaklachten bij mensen met een eetstoornis (anorexia nervosa) tijdens een fase van ondergewicht. Ten Napel-Schutz onderzocht in verschillende studies de effectiviteit van experientiële technieken en ze bestudeerde de ervaringen van cliënten en hun therapeuten met deze technieken. Op 7 juli 2023 promoveert zij op haar proefschrift Pionieren met experientiële technieken en leren van ervaringen van patiënten en therapeutenbij de Universiteit van Amsterdam.

Anorexia en PTSS

Een aanzienlijk deel (10-47%) van de mensen met anorexia nervosa heeft te maken met een Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS). Bij deze groep zien we daarnaast obsessief compulsieve klachten, depressie- en angstklachten, lager zelfvertrouwen en interpersoonlijke problemen. Deze groep is moeilijker te behandelen, laat een hoger terugvalpercentage en een slechtere behandeluitkomst zien. Ook stoppen ze vaker eerder met behandeling dan mensen met anorexia nervosa zonder PTSS.

Daarnaast zijn er onderzoeken die aantonen dat de eetstoornissymptomen de patiënten helpen om de PTSS-symptomen te verminderen. Daarmee wordt het erg lastig aan de eetstoornis te werken, want dan verergeren de PTSS-klachten.

Het behandelen van PTSS tijdens een fase van ernstig ondergewicht bij mensen met een eetstoornis is zeer innovatief, omdat traumabehandeling bij hen normaal gesproken wordt uitgesteld tot het gewicht zo goed als genormaliseerd is. Deze gangbare praktijk is gebaseerd op het feit dat je voor een psychotherapeutische behandeling voldoende emoties moet kunnen ervaren en reguleren, en cognitief voldoende moet kunnen functioneren. Ondervoeding kan het cognitief functioneren verminderen en studies laten zien dat mensen met anorexia nervosa meer problemen hebben met het ervaren van emoties en emotieregulatie. In sommige gevallen betekent dat dat die behandeling er nooit van zal komen, omdat het niet lukt om het gewicht te normaliseren.

Bevindingen experientiële technieken

De resultaten van het onderzoek laten hoopvolle resultaten zien voor een groep mensen die tot voor kort deze behandeling werd onthouden. Ook geven de resultaten aanleiding om de mogelijkheden voor traumabehandeling tijdens ondergewicht verder te onderzoeken. De experientiële technieken die Marieke onderzocht, waren onder andere diagnostische imaginatie, imaginatie van een veilige plek en imaginaire rescripting (ImRs). Bij ImRs worden herinneringen aan een traumatische ervaring opgeroepen om de betekenis van die ervaring te veranderen.

De studies in haar proefschrift richtten zich naast de groep met eetstoornissen op de ervaringen met experientiële technieken bij een andere complexe psychopathologie doelgroep (zes verschillende persoonlijkheidsstoornissen). De specifieke studie naar ervaringen van het gebruik van experientiële technieken bij persoonlijkheidsstoornissen geven met name bruikbare adviezen voor therapeuten en het verder door ontwikkelen van handboeken en protocollen.

Bron: GGZ Totaal, beeld: Duncan de Fey