Hoe verhouden angst en controle zich tot elkaar? Of zingeving, slaapproblemen en somberheid? In een nieuw onderzoek naar de netwerktheorie verkent psycholoog Bastiaan Goossen de symptoomnetwerken van verschillende stoornissen, gebaseerd op herhaalde metingen, meerdere keren per dag in het dagelijkse leven van de cliënt. En hij wil weten welke plek beschermende factoren innemen, zoals assertiviteit, zingeving of autonomie. Misschien spelen deze factoren wel een grotere rol in het klachtenbeeld van de cliënt dan we tot nu toe dachten?

Bastiaan start het interview over zijn nieuwe onderzoek met een korte uitleg over de netwerktheorie. Het is een relatief nieuwe benadering om naar psychische klachten te kijken. We zijn gewend om vanuit de DSM klachten te clusteren en op basis daarvan een diagnose te stellen. Symptomen als somberheid, zich nergens toe kunnen zetten, prikkelbaarheid en slaapproblemen kunnen duiden op een depressie. De huidige DSM- benadering duwt mensen in een hokje. Het lastige daaraan is, dat er vaak overlap is tussen verschillende psychische stoornissen. Hoe vaak zien we bijvoorbeeld niet dat een depressie samengaat met piekeren? Tegelijk zien we juist veel verschillen tussen cliënten met dezelfde diagnose. Zo is de ene depressie de ander niet. En, een burn-out kan overgaan in een depressie. Klachten zijn veranderlijk en werken voortdurend op elkaar in. Een psychische stoornis is dus geen statisch concept maar een dynamisch proces waarbij diagnostische grenzen worden overschreden.

Netwerktheorie in beeld

Volgens de netwerktheorie moeten we vooral kijken hoe klachten zich onderling tot elkaar verhouden in plaats van te zoeken naar een onderliggende variabele die de klachten kan verklaren.Bastiaan pakt een stift en tekent ter illustratie vijf bollen, één grote en vier kleinere. De ene bol gevuld met somberheidkrijgt sterke lijnen naar de bollen slaapproblemenen paniek, terwijl een andere bol gevuld met onzekerheidbijna niet verbonden lijkt. De netwerktheorie richt zich op het symptoom met de meeste in- en uitgaande verbindingen. Het idee is dat de andere symptomen dan ook verdwijnen of minder worden. Het idee is ook dat een netwerk dat onderling sterk met elkaar in verbinding staat, gevoeliger is voor terugval door een trigger buiten dat systeem, zoals een relatiebreuk, ontslag of een sterfgeval.

Bron: Dichterbijzorg.nl / GGZ Delfland