Wat is een bipolaire aandoening? Het simpele antwoord is dat het voor iedereen anders is en voelt. Wanneer je 10 mensen met een bipolaire aandoening vraagt wat het is, dan krijg je zeer waarschijnlijk 10 verschillende antwoorden. Dat geldt ook voor de naasten van deze 10 fictieve personen. Toch zitten er in de antwoorden die worden gegeven een aantal overeenkomsten. Een bipolaire aandoening wordt gekenmerkt door terugkerende (episoden) stemmingswisselingen. Bipolaire aandoening komen bij 1,3% van de bevolking voor.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken?

• Er zijn perioden van stabiliteit waarin je geen klachten hebt en geen problemen ondervindt in het dagelijks leven.
• Er kunnen ook periodes voorkomen waarin je iets te opgewerkt, druk en energiek bent (hypomaan), maar soms ook extreem opgewekt en energiek. Dit laatste noemen we een manische ontregeling.
• De meeste mensen kennen daarnaast periodes waarin je enigszins somber bent en niet lekker in je vel zit, soms kun je zelfs extreem somber zijn. Deze gemoedstoestand noemen we depressie.

In onderstaande tabel zijn de symptomen qua gevoel en gedrag van een bipolaire aandoening meer in detail weergegeven. Het is een lange lijst van kenmerken. Dat wil niet zeggen dat iedereen deze kenmerken allemaal en in dezelfde mate ervaart.

Vormen van  bipolariteit

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten van bipolariteit. Welke vorm van toepassing zou kunnen zijn, wordt vastgesteld tijdens een diagnose. Het kan voorkomen dat de diagnose aangepast wordt, omdat de heftigheid van de aandoening kan veranderen. Welke vorm hangt af van de symptomen en de intensiteit. De beschrijving van alle soorten van mentale aandoeningen is vastgelegd in de DSM 5 (Diagnostical and Statistical Manual of Mental Disorders). Overigens is er op dit handboek van de psychiatrie ook veel kritiek. Zie hiervoor het diagnostisch proces.

Bipolair 1

Het belangrijkste kenmerk van de bipolaire aandoening type 1 zijn de manische episodes. Wanneer je één keer een manische episode hebt doorgemaakt, dan is de diagnose bipolair 1 van toepassing. Het komt voor dat iemand met alléén manische episodes deze diagnose krijgt. Een manie is een periode van minstens een week, waarin je het grootste gedeelte van de tijd in een extreem goede stemming bent, weinig slaap nodig hebt. Je hebt veel energie en/of bent erg prikkelbaar. In tegenstelling tot een hypomanie heb je geen controle meer over jezelf. Mensen in een manische episode denken sneller, zijn spraakzamer, hebben allerlei plannen en ideeën, zijn vaak seksueel ontremd en kunnen soms veel geld uitgeven. Het gaat mis wanneer je bijvoorbeeld schulden maakt of - voorheen stabiele - relaties op het spel zet.

Een deel van de mensen met een bipolaire aandoening type 1 is ook psychosegevoelig. Psychoses kenmerken zich door hallucinaties of wanen. Een hallucinatie is een zintuigelijke beleving die niet overeenkomt met wat er in de werkelijkheid gebeurt. Bij een hallucinatie proef, hoor, ruik of zie je dingen die niet in de buitenwereld voorkomen.

Wanen zijn veelal sterke gedachten of overtuigingen die niet overeenkomen met overtuigingen van mensen in de omgeving.  

Bipolair 2

We spreken van bipolair 2 als je uitsluitend episodes van hypomanie en depressie hebt doorgemaakt. Een hypomane episode voelt als een manie, maar is veel minder krachtig. De hypomanie heeft meestal geen grote gevolgen voor het dagelijks functioneren. Bij een hypomanie kan je zelfs bovengemiddeld productief zijn en je daar prettig bij voelen. Wel kan de hypomanische episode een voorbode zijn van een manie.

Rapid cycling

Wanneer je een bipolaire aandoening hebt en vier of meer stemmingsepisoden binnen een jaar doormaakt, is er sprake van Rapid Cycling. Het kan daarbij gaan om één episode onderbroken door een fase waarin je stabiel bent. De episoden duren soms dagen, maar meestal weken. In sommige gevallen kan de stemming zelfs op een dag sterk wisselen.