Wie bij rouw alleen denkt aan de dood, ziet een belangrijk aspect over het hoofd. Want ook in andere verliessituaties kun je rouwen. Wanneer je bijvoorbeeld een psychische aandoening hebt, of als iemand uit je familie een psychische aandoening heeft. Dan ziet de toekomst er anders uit dan je dacht of hoopte. Hoe ga je daarmee om?

Rouw en levend verlies toen en nu

Vroeger werd rouwende familie vooral gezien als lastig. Er waren ook geen rituelen. Naasten kregen regelmatig de vraag: Heb je het nu nog niet verwerkt? Er is toch niemand overleden? Pas rond 1960 werd er voor het eerst over chronische rouw en levend verlies geschreven. Inmiddels wordt rouw beschouwd als normaal.

Misvattingen over rouw

Veel mensen denken dat je het intense verdriet zo snel mogelijk moet verwerken. Er zijn echter geen regels die voorschrijven hoe lang je mag rouwen. In plaats van verwerken hebben we het daarom liever over overleven: het verdriet gaat met je mee door het leven. Er bestaat ook niet één soort rouw. Rouw na een overlijden kent een gradueel verloop. Het verdriet is in het begin heel intens en wordt na verloop van tijd minder. Chronische rouw bij levend verlies gaat niet zomaar over. Omdat degene om wie je verdriet hebt blijft leven, blijft ook de rouw bestaan. De intensiteit kan per periode verschillen.

`Rouwarbeid`

Verlies overleven is hard werken. De Vlaamse rouwexpert Manu Keirse, bekend van onder andere het boek Helpen bij verlies en verdriet, spreekt dan ook over rouwarbeid. Dit bestaat volgens hem uit vier taken:

1. Het onder ogen zien van de werkelijkheid. Zorg dat je beschikt over correcte informatie en herhaal deze. Blijf je verhaal vertellen.
2. Het ervaren van de pijn en het verlies. Vermoeidheid, boosheid, prikkelbaarheid, gebrek aan concentratie en gevoelens van schuld en schaamte zijn heel normaal. Dit is een teken van liefde. Krop het niet op, maar praat erover. Om vorm te geven aan je verlies, mag je de nodige ruimte, tijd en rust nemen. Het is belangrijk om je gevoelens te uiten en er met iemand over te praten. Sta stil bij je verlies en zoek eventueel een ritueel of symbool.
3. Je aanpassen aan de wereld met de kwetsbaarheid. Iedereen doet dit op een andere manier. Luister naar iemands verhaal. Presentie (er zijn) in plaats van interventie.
4. Opnieuw leren genieten van het leven en je leven op een koers houden die leefbaar is. Hier sta je telkens opnieuw voor.

Rouw bij kinderen

Ook voor kinderen geldt dat ze die rouwarbeid en de vier taken door moeten, aldus Keirse. Ook zij moeten de werkelijkheid onder ogen kunnen zien. Als een van de ouders een psychische aandoening heeft, draait vaak alles om deze ouder. Kinderen komen vaak op de laatste plaats. Hoe moet je als kind je eigen weg vinden als je zoveel vragen hebt waarop je geen antwoord krijgt? Leg kinderen dus uit wat er aan de hand is. Kinderen moeten ook de kans krijgen om met hun verhaal naar buiten te treden. Ze moeten een taal aangereikt krijgen om hun gevoel te kunnen verwoorden. Zoek hierbij hulp of maak gebruik van speciale kinderboeken.

Meer informatie

In juni 2023 organiseerden MIND Ypsilon en Similes een kennissessie over rouw en levend verlies. Hierin deelden Manu Keirse en familie-ervaringsdeskundige Joris de Keukelaere hun kennis en ervaringen. De opname van de kennissessie en de belangrijkste informatie en tips zijn gebundeld in een themapublicatie.