De forensische psychiatrie behandelt mensen die strafbare feiten hebben gepleegd of dreigen te plegen (deels) als gevolg van psychiatrische aandoeningen. Het stigma en het idee dat hun familielid als misdadiger wordt gezien, maakt veel naasten teleurgesteld of wanhopig. Maar hoe triest ook: een opname biedt ook de mogelijkheid om weer op adem te komen. En voor de patiënt kan het t begin zijn van een weg naar herstel.

In de gevangenis

Gedetineerden verblijven in een Huis van Bewaring of gevangenis zolang het proces loopt. Daar is de mogelijkheid tot behandeling minimaal en vaak beperkt tot medicatie. Een multidisciplinair team met onder anderen een psychiater en een psycholoog regelen dat de gedetineerde de zorg krijgt die hij nodig heeft. Veel penitentiaire instellingen beschikken over een extra zorgafdeling, die is toegerust om bijzondere zorg te geven. Daarnaast zijn er in Nederland enkele penitentiair psychiatrische centra (PPCs). Daar kunnen gedetineerden terecht die detentie-ongeschikt worden verklaard (ongeschikt om in een gevangenis te verblijven).

In de forensische instelling

Na de uitspraak van de rechter en na het uitzitten van een eventuele gevangenisstraf worden patiënten geplaatst in de instelling die de rechter heeft aangewezen en begint de behandeling. De behandeling van een aandoening zoals schizofrenie of een psychose verschilt niet zoveel van die in de gewone GGZ, behalve dat de forensische instelling veel aandacht besteedt aan de veiligheid en vooral aan het voorkomen van delicten in de toekomst.

Ambulante behandeling

Ambulante behandeling wil zeggen dat er behandeld wordt zonder dat de patiënt is opgenomen. De meeste forensische instellingen hebben een poliklinisch en dagklinisch aanbod.

Behandeling van verslaving

In principe probeert men in de instellingen een alcohol- en drugsvrije omgeving te creëren. Dat lukt in de praktijk nauwelijks. Bij het overgrote deel van deze groep patiënten zit drugsgebruik in de voorgeschiedenis. Er zijn specifieke forensische verslavingsklinieken en afdelingen. Ook binnen de FPA en FPC is er aandacht voor verslaving.

Onderzoek

Ook al staat alles al op papier: de instellingen willen zelf ook nog onderzoek doen. Je kunt als familie nog een keer bevraagd worden op opvoeding, jeugd, school, omgeving, en dergelijke. In het jargon forensische sociale netwerk analyse(FSNA) genaamd.

Meer diagnoses

In het forensische circuit is er veel aandacht voor diagnostiek. Vaak wordt vastgesteld dat er meerdere aandoeningen meespelen. Denk bijvoorbeeld aan een psychotische aandoening in combinatie met een persoonlijkheidsstoornis of autisme.

Vervolg en toekomst

Bij een tbs-behandeling wordt elk jaar of elke twee jaar door de rechter bekeken of de maatregel verlengd moet worden. Voor andere maatregelen gelden andere regels en termijnen. Het gaat bij de beoordeling - waarbij een advocaat en de psychiater of psycholoog betrokken zijn - om het gevaar voor herhaling.

Werpt de behandeling vruchten af, dan gaat de patiënt met verlof. Verlof is er in soorten en maten. Van begeleid naar onbegeleid, transmuraal en uiteindelijk proefverlof. Overplaatsing naar een minder beveiligde afdeling, instelling of zelfs beschermde woonvorm heet transmurale plaatsing. De patiënt kan zo wennen aan een steeds iets vrijer en zelfstandiger leven. Dat heeft ook een keerzijde. Meer vrijheid betekent minder zorg en structuur. Hierdoor neemt de druk op zowel patiënt als familie toe. Uit onderzoek is gebleken: met patiënten die gesteund worden door familie gaat het beter dan met degenen zonder steun.