Interview met Jenneke Haagsma

Het is een mooie herfstdag in september als Jenneke zelfbewust op mij afstapt. We hebben met elkaar afgesproken voor een interview over haar leven met haar bipolaire man.
Als we allebei aan de thee zitten, vertelt ze me dat ze wel wil meewerken, maar alleen als we ook met andere naasten praten die het veel zwaarder hebben dan zij. Ze refereert aan de verhalen die ze van haar man hoort als vrijwilliger bij de Lotgenotenlijn. Dan denkt ze wel eens: wooooo, wat heftig, en wat kan dat je leven beïnvloeden! Voor haar is het belangrijk dat er aandacht is voor de verhalen van deze naasten, al realiseert ze zich dat geen enkele situatie hetzelfde is. Elke naaste heeft zo zijn of haar eigen, bijzondere verhaal en dat is bij haar niet anders. 

Jenneke is al vele jaren getrouwd met Siebe met wie ze twee volwassen kinderen heeft. Toen ze zwanger was van de oudste, raakte Siebe verwikkeld in een arbeidsconflict dat met veel stress gepaard ging. Hij haalde zich steeds gekkere dingen in zijn hoofd, en was ervan overtuigd dat er allerlei onheil zou gebeuren. Waar hij het allemaal over hadik kon hem niet meer volgen.Achteraf gezien raakte hij in een psychose, die na een paar weken vanzelf is overgegaan. Ze heeft zich lange tijd afgevraagd waarom ze er toen met niemand over gesproken heeft, zelfs niet met de huisarts. Het kwam niet in haar op, er was geen haar op haar hoofd die op de gedachte kwam om erover te praten. Ik ga toch niet mijn man bekletsen, dacht ik toen. En het was ook zo hectisch dat ik geen tijd had om er echt bij stil te staan. Met de wijsheid van nu kan ze zeggen: dat het inderdaad niet zo slim was, maar ik was toen ook nog zo groen en onwetend.

Jenneke is opgegroeid in de Noord Oost Polder, de N.O.P. Voor haar staan die letters voor: Niet Over Praten. De generatie van haar ouders was ervan overtuigd dat je niet moest praten over problemen of ernstige gebeurtenissen, dan bestonden ze ook niet. Zo kregen haar ouders te maken met een groot verlies, waarvan Jenneke in haar jeugd niets heeft geweten. Pas jaren later, op een moment dat ze haar ouders vertelde van het overlijden van een kind van een collega, bleek dat haar ouders hetzelfde hadden meegemaakt. Stomverbaasd was ze, maar langzamerhand werd haar duidelijk wat een trauma dit heeft veroorzaakt, en hoezeer het haar eigen leven heeft beïnvloed. Ze vertelt vervolgens over een andere gebeurtenis uit haar jeugd, waarin een boer uit de buurt zich van het leven berooft. Ze voelde haarfijn aan dat er iets niet goed was met die man, maar er werd niet over gepraat. Het viel haar op dat de mensen in de buurt spraken over hoe erg het voor zijn vrouw was, die immers alleen achterbleef met de kinderen en een boerderij. Niemand die iets zei over de man zelf en zich afvroeg of hij ziek was. Deze gebeurtenissen en de manier waarop er werd gereageerd, hebben haar gevormd en zorgden ervoor dat ze zich pas veel later is gaan uiten.   

Rond zijn vijftigste werd bij haar man kanker geconstateerd. Natuurlijk was dat een schok, maar wat hun tot op de dag van vandaag opvalt, is de overweldigende stroom aan aandacht en steun vanuit hun omgeving. Vanaf de diagnose leeft iedereen met hen mee, en laat men met allerlei attenties weten dat ze er voor hen willen zijn. Hoe anders was dat toen de diagnose bipolair kwam! Bij de behandeling van kanker reageerde haar man niet goed op bepaalde medicijnen, waarop hij hypomaan werd en de diagnose bipolaire stoornis werd gesteld. Ook deze ziekte wilden ze delen met hun omgeving, maar stilte en waarschuwingen om erover te zwijgen vielen hun ten deel. Dat gold zelfs in de kerkgemeenschap, waarvoor ze zich altijd zo hadden ingezet. Dat taboe heeft ze altijd moeilijk gevonden, maar heeft haar ook de ogen geopend voor het stigma op bipolariteit.

Later heeft ze van goede vrienden gehoord dat ze wel degelijk doorhadden wat er met haar man aan de hand was, maar er niet over zijn begonnen. Destijds hadden ze alleen gereageerd met de opmerking: Siebe is Siebe,op haar vraag of zij misschien wel eens iets merkten aan haar man. Als verklaring gaven ze dat ze niet in een goed huwelijk wilden stoken. Haar man heeft hun vrienden dat kwalijk genomen, vooral omdat ze haar niet méér hebben gesteund, maar zelf weet ze niet of ze anders zou hebben gereageerd. Voor haar is het misschien zelfs wel beter dat ze toen niet wist dat hij een psychische aandoening heeft. Toch zijn er veel puzzelstukjes op hun plaats gevallen sinds ze weet dat hij bipolair is. Ze is er meer over gaan lezen, zoals de boeken van Myrthe van der Meer en Isa Hoes, boeken die haar ogen hebben geopend en tot veel herkenning leidden. Ze reageert nu anders op Siebe, en begrijpt beter wat er gebeurt als hij last heeft van zijn stemmingswisselingen. Siebe heeft met name last van hypomane fases en minder van depressies. Zodra ze merkt dat hij hypomaan wordt, is haar eerste reactie: oh nee. help! Ze verzucht dat er dan weer een periode aanbreekt van ongeveer drie maanden, waarin haar man de hoofdrol heeft. In alle gesprekken die we hebben is er maar één aan het woord, en dat is Siebe. Hij heeft dan een enorme geldingsdrang, dat riekt naar narcistisch gedrag. Dat is echt niet makkelijk,vertelt ze. `s Nachts kan ze wakker worden, omdat het kussen naast haar leeg is. Dan slaapt hij heel weinig om vervolgens de hele dag VOL aan te staan. Wat ik dan doe, is de rust bewaren. Om te beginnen kijk ik naar onze agenda en schrap afspraken, zodat het letterlijk rustiger wordt. Maar het is vooral dat ik minder reageer op wat hij zegt, en denk: niet reageren, niet reageren, niet reageren. Gelukkig ben ik van mezelf bedachtzaam, en wil ik eerst nadenken voordat ik wat zeg, dat helpt wel. Maar soms moet ik mezelf ook toespreken en denken: laat maar lullen, het gaat op een gegeven moment weer over. Uiteindelijk gebeurt dat ook, en kunnen ze er met zijn tweeën op terugkijken. Dat is wel moeilijk,vertelt ze, want voor hem is het geen kwestie om spijt van te hebben, maar een symptoom van zijn aandoening waar hij niets aan kan doen. Gelukkig heeft zij ook haar werk en een rijk sociaal leven. Jenneke staat al haar hele leven voor de klas. Ze coacht en begeleidt acht collega leerkrachten van de kleutergroepen, en is ook zelf nog steeds actief als Juf Jenneke. Daar haalt ze veel plezier uit, maar tegelijkertijd moet ze oppassen dat ze de balans houdt tussen haar werk en thuis, zeker in tijden dat het met haar man minder gaat. Toch beschrijft ze zichzelf als vrij nuchter en realistisch, net als haar man. Ze zijn ook wel een beetje gelaten door alles wat er op hun pad is gekomen. Tegelijkertijd genieten ze daardoor enorm van kleine dingen. Een mooie zomerdag, een vakantie bij familie, een avond vol goede gesprekken met vrienden, hun prachtige kinderener zijn veel momenten met een gouden randje, die ze zijn gaan koesteren. Eigenlijk ben ik een feestbeest,zegt ze, in de goede zin van het woord. Als er een feestje is, dan kan ik daar enorm van genieten en kun je mij tot in de kleine uurtjes op de dansvloer vinden. Ja, ik denk dat de essentie voor mij is: genieten. Genieten van elkaar, van het gezin, van de familie en van alles. Dat is wel mijn levensmotto geworden: geniet van het moment en pluk de dag!

Harriët Wubben