Joep blikt terug op zijn psychiatrisch verleden. Daarbij onderscheidt hij de essentiële verschillen in de benadering naar de patiënt van toen en nu. Hij vertelt over zijn zoektocht en deelt zijn inzichten in deze blog.

Ik heb met veel plezier het nieuwe boek van Floortje Scheepers Mensen zijn ingewikkeldgelezen. Mensen zijn adaptieve, complexe wezens die, als zij ontregelen, in verbinding met de ander tot herstel kunnen komen ook als we 2 de oorzaak van de ontregeling nooit helemaal kunnen doorgronden. Als we de complexiteit van het leven beter leren accepteren en de dialoog aangaan om elkaar beter te begrijpen, kunnen we elkaar ook beter helpen. Deze begeleidende tekst (op de achterflap) is mij uit het hart gegrepen.

Ook voel ik me erg aangesproken door de visie van Jim van Os, zoals hij deze beschrijft in zijn boek Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe GGZ

Weg van de standaardlijstjes. 100% aandacht voor de patiënt. Een participerende patiënt die zijn eigen diagnostische data verzamelt en inbrengt in de dialoog met zijn behandelaar. Voor mij komen deze nieuwe inzichten te laat. Ik heb mijn carrière als patiënt in de psychiatrie na een moeizame worsteling van ruim 40 jaar per 1 januari 2020 beëindigd.

Ik heb zon 10 tot 15 psychoses doorgemaakt, waarvan drie met een langdurig (3 tot 5 maanden) verblijf op een PAAZ

De eerste keer was in 1978, na een voorafgaande intensieve periode in mijn leven. Ik werd door deze psychose, die plaatshad nadat ik was opgenomen op de PAAZ, volkomen verrast. De kwalificatie angstpsychosedie hieraan werd toegekend en de herinnering aan mijn opsluiting in een isoleercel, hebben me nog jarenlang achtervolgd. Later hoorde ik van mijn toenmalige psychiater dat er onderliggend sprake was van overspannenheideen term die inmiddels uit het psychiatrisch vocabulaire verdwenen is. Deze psychose heeft me destijds wel mijn baan gekost, met alle persoonlijke problemen van dien.

Mijn tweede ernstige psychose was in 1987

Dit keer was de directe aanleiding een nabloeding volgend op een poliklinische operatieve ingreep. Voorafgaande daaraan had ik een slepend conflict binnen mijn werksituatie. Deze psychose werd gekwalificeerd als een borderline psychose, met als onderliggende oorzaak een zgn. surmenagesyndroom(een overmatige vermoeidheid na langdurige geestelijke inspanning). Ook een vorm van overspannenheid dus. Deze psychose bleek later een onherstelbare breuk in mijn huwelijk.

De derde ernstige psychose vond plaats in 1995

Volgens de toenmalige behandelend psychiater was hierbij sprake van paranoïde, gevolgd door een vitale depressie. Uiteindelijk luidde het oordeel: 3 een bipolaire I-stoornis. En daarmee kwam ik terecht in de werkingssfeer van de DSM. De deur naar mijn verleden werd gesloten en als therapie werd mij psycho-educatie voorgeschreven, ondersteund met als medicatie lithium. Deze psychose betekende het definitieve einde van mijn huwelijk, voor de tweede keer het verlies van mijn baan en een 100% arbeidsongeschiktheid. Zoals bij veel psychiatrisch patiënten vormde deze diagnose in eerste instantie een opluchting voor me.

Er was nu tenminste een verklaring voor de ingrijpende gebeurtenissen die mij de afgelopen waren waren overkomen

Ik werd lid van de Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen (VMDB, tegenwoordig PlusMinus) en ging me verdiepen in allerlei literatuur over de bipolaire stoornis. Geleidelijk aan werd me echter duidelijk dat ik hiermee niet verder kwam. Wat mij wel verder bracht was de opleiding Psychosynthese met de hieraan gekoppelde leertherapie, waarmee ik in 2008 startte. Door deze opleiding begon ik langzamerhand een echt contact met mezelf te ervaren. De leertherapie (die uiteindelijk vier jaar heeft geduurd) opende opnieuw de deur naar mijn verleden. Daarbij werd duidelijk dat ik in mijn vroegere jeugd tenminste twee ernstige traumas had opgelopen, waaronder een bijna doodervaring. Het was hard werken, maar geleidelijk aan slaagde ik erin mezelf te hervinden.

Aanvankelijk nog enigszins wankel, maar later met steeds meer overtuigingskracht

Wat me daarbij zonder twijfel geholpen heeft, is dat ik na enkele jaren een nieuwe vriendin ontmoette. Ik heb nog steeds een liefdevolle en stabiele relatie met haar. Wat mij in deze fase ook erg heeft geholpen, was de inspiratie die ik vond in het gedachtegoed van Viktor Frankl. Ik heb Frankl eerder in mijn leven persoonlijk ontmoet en ik ben sindsdien erg geïnspireerd door zijn inzichten vanuit logotherapie en de daaraan ten grondslag liggende mensvisie. Ik heb in de loop der jaren veel psychiaters ontmoet als behandelaar; ik denk zeker wel 10 of 11. Voor mij was Viktor Frankl op de achtergrond daarbij steeds aanwezig als een soort twaalfde man.

In 2018 ben ik gestopt met het gebruik van lithium

Ironisch genoeg niet op intrinsieke gronden, maar omdat uit mijn regelmatige bloedonderzoeken was gebleken dat ik een schade aan mijn nieren had 4 opgelopen; een bekende bijwerking van lithium. Per 1 januari 2020 sta ik niet langer geregistreerd als psychiatrisch patiënt. De laatste tien jaar heb ik me ingezet voor verschillende vrijwilligersorganisaties, waaronder Humanitas, VrijwilligersPunt, Vluchtelingenwerk en sinds enkele jaren Inloophuis de Eikvoor mensen met kanker en hun naasten. Ik verzorg hier onder meer een maandelijks filosofisch café en ik faciliteer het dialoogspel Tussen Zon en Maan. Ik voel me in de wereld van het vrijwilligerswerk langzamerhand steeds meer thuis.

De vraag is wat er gebeurd zou zijn als ik bij mijn eerste psychose in 1978 een psychiater zoals Jim van Os zou hebben ontmoet

Dat is natuurlijk geen realistische vraag. Voor degenen die vandaag de dag met vergelijkbare problemen worden geconfronteerd als ik in mijn leven, ben ik wel blij dat er mensen zoals Floortje Scheepers en Jim van Os zijn. Ik hoop en verwacht dat de narigheid die ik heb ervaren hen tenminste bespaard blijft.

Joep Wijsbek is 71 jaar, op dit moment als vrijwilliger werkzaam bij Inloophuis de Eikvoor mensen met kanker en hun naasten. Ruim 20 jaar ervaring in het vrijwilligerswerk, onder andere bij Humanitas, VrijwilligersPunt en Vluchtelingenwerk. Daarvoor ruim 25 jaar ervaring in het bedrijfsleven